Zdalna nauka, praca na odległość, zakupy i bankowość online. Wydaje się, że cyfrowa rzeczywistość na dobre zawitała do naszych domów, szkół i sfery zawodowej. Dzięki nowoczesnym technologiom w dość szybkim czasie potrafiliśmy dostosować się do wymuszonej pandemią zmieniającej się rzeczywistości.
Jednak ta globalna reakcja „na nowe”, między innymi w postaci upowszechnienia się rozwiązań cyfrowych na niespotykaną dotąd skalę, nie tylko przyspieszyła rozwój cyfrowy społeczeństw, ale obnażyła również jego słabe punkty. Wykształciły się również nowe wyzwania, jakie stoją przed nami w zakresie procesu digitalizacji. Czy więc jako społeczeństwo jesteśmy gotowi na cyfrową przyszłość?
WYZWANIE 1. ROZWIJANIE KOMPETENCJI CYFROWYCH
Kompetencje cyfrowe, ich poziom i doskonalenie są kluczowe dla rozwoju każdego kraju. Dlatego nacisk na nie kładą zarówno przedstawiciele sfery biznesowej jak i państwowej. Jak zauważa Ministerstwo Cyfryzacji w przyjętym w 2019 roku Programie Zintegrowanej Informatyzacji Państwa, „kompetencje cyfrowe stanowią obecnie czwarty zespół umiejętności bazowych, obok umiejętności czytania i pisania, matematycznych i językowych. Są one warunkiem pełnego uczestnictwa w społeczeństwie XXI w. oraz szansą na podniesienie jakości życia, jak również wypracowania aktywnej postawy wobec technologii cyfrowych, której ważnymi elementami są zaufanie cyfrowe i świadomość konieczności dbania o cyberbezpieczeństwo.”
Czym są umiejętności cyfrowe według badanych?
Z badań przeprowadzonych przez Fundację DigitalPoland w ramach raportu „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0.?” wynika, że dla większości (33%) badanych cyfrowe umiejętności oznaczają umiejętności korzystania z komputera, laptopa, obsługę komputera i programów komputerowych oraz biegłe posługiwanie się komputerem. Na drugim miejscu (24%) znalazły się umiejętności korzystania z internetu oraz umiejętność zdobywania informacji w internecie. 13% badanych nie było w stanie ich określić w ogóle.
Większość badanych (39%) ocenia swoje umiejętności na poziomie przeciętnym. Poziom bardzo wysoki deklaruje 19% badanych, a ekspercki zaledwie 3%. To przede wszystkim osoby młode w przedziale wiekowym 18-24 lata.
Umiejętności cyfrowe w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej
Jak wynika z raportu opublikowanego w 2021 roku przez Komisję Europejską, poziom umiejętności cyfrowych w Polsce w porównaniu z unijną średnią pozostaje niski. W rankingu indeksu gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI), na 27 państw członkowskich UE Polska plasuje się dopiero na 24. Miejscu.
Tylko 44% Polaków w wieku 16-74 lat posiada co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe, podczas, gdy średnia w Unii Europejskiej to 56%. Ponadpodstawowe umiejętności cyfrowe deklaruje natomiast zaledwie 21% badanych.
Jeżeli chodzi o co najmniej podstawowe umiejętności informatyczne, Polska uzyskała wynik 46%. To również znacznie poniżej średniej unijnej, która wynosi 58%.
Najwyższa Izba Kontroli także wytknęła zaniedbania administracji publicznej w zakresie działań na rzecz podnoszenia kompetencji cyfrowych społeczeństwa. Co prawda odsetek osób posiadających podstawowe lub ponadpodstawowe umiejętności cyfrowe wzrósł w latach 2018-2020 o 3,9%, jednak jak zauważają w najnowszym raporcie kontrolerzy NIK, w świetle powyższych danych unijnych jest to wzrost „ niewystarczający”.
WYZWANIE 2. ZAPOBIEGANIE WYKLUCZENIU CYFROWEMU
Jak się okazuje, Polacy w większości są otwarci na nowe technologie, a ich świadomość dotycząca konieczności zdobywania umiejętności cyfrowych jest duża.
Według wspomnianego już wyżej raportu przeprowadzonego przez Fundację DigitalPoland zdecydowana większość badanych (86%) jest przekonana, że zdobywanie nowych umiejętności cyfrowych jest konieczne, żeby dostosować się do coraz bardziej zmieniającego się świata.
Gotowość do ciągłego zdobywania nowych umiejętności, aby utrzymać się na rynku pracy, deklaruje natomiast 74% badanych.
Jesteśmy też otwarci na nowe technologie. Pozytywne nastawienie do nich wyraża 57% respondentów.
31% badanych twierdzi jednak, że zdobywanie nowych umiejętności cyfrowych jest zbyt trudne, a 29% badanych nie wie nawet gdzie i jak ma się ich nauczyć.
Zdystansowane do nowych technologii są przede wszystkim osoby starsze w wieku powyżej 55 lat. Postrzegają one nowe technologie „jako skomplikowane, szkodliwe dla zdrowia, tworzące sztuczny świat i stanowiące zagrożenie dla miejsc pracy”.
Jak więc zapobiegać wykluczeniu cyfrowemu?
76% Polaków uważa, że to państwo powinno dofinansowywać szkolenia z zakresu umiejętności cyfrowych. 73% twierdzi natomiast, że to pracodawcy powinni umożliwiać pracownikom uczenie się nowych umiejętności cyfrowych minimum 30 minut tygodniowo w ramach zakresu obowiązków. A nawet oferować pracownikom nielimitowany, bezpłatny dostęp do platform z kursami, taki jak Microsoft Learn, Udemy, Coursera czy Linkedin Opportunities (76%). Co więcej, rola pracodawcy w zakresie podnoszenia kompetencji cyfrowej powinna obowiązywać nawet po rozwiązaniu stosunku o pracę. 56% twierdzi, że w przypadku zwolnienia pracodawca powinien sfinansować szkolenia lub kursy doszkalające z umiejętności cyfrowej w ramach tak zwanej polityki outplacementu.
Z punktu widzenia pracodawców natomiast sytuację ilustruje raport „Jak rozwiązać luki w umiejętnościach ery cyfrowej? Spostrzeżenia społeczności Digital Shapers i CIONET” przeprowadzony przez Fundację DigtalPoland. Dla prawie 75% ankietowanych przedstawicieli CIONET – skupiającej międzynarodową społeczność odpowiedzialnych za obszar technologii, reprezentujących ponad 400 największych firm i instytucji w Polsce i ponad 8000 na świecie – najlepszym sposobem na zachęcenie pracowników do podwyższania umiejętności ery cyfrowej jest stworzenie ścieżek kariery z obowiązkowymi szkoleniami i potrzebnymi umiejętnościami dla konkretnych stanowisk.
Ważne jest również podnoszenie kompetencji klientów przez samych dostawców usług. Na przykład przez instytucje finansowe.
WYZWANIE 3. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO
Prognozy demograficzne Głównego Urzędu Statystycznego w perspektywie do 2050 roku są jednoznacznie. Populacja Polski będzie stawała się coraz starsza (Raport GUS – „Sytuacja osób starszych w Polsce w 2020 roku”). A to rodzi kolejny problem, bo wiek zawsze był znaczącym czynnikiem wykluczenia cyfrowego.
O ile jeszcze w 2020 roku wiek statystycznego Polaka wynosił 42 lata, o tyle w roku 2050 mediana będzie wynosić już 52 lata. Co więcej, jeszcze do 2030 roku liczba ludności w wieku ponad 60 lat i więcej wzrośnie w stosunku do roku 2020 o 10%. A do 2050 roku będzie to już wzrost o prawie 40%. Tym samym w Polsce mieszkać będzie 13,7 milionów osób w starszym wieku, co stanowić będzie aż 40,4% społeczeństwa.
Według GUS-u w roku 2020 odsetek osób w wieku 65 – 74 lat, które regularnie korzystały z internetu, wyniósł zaledwie 40,4%. W tej samej grupie wiekowej tylko niespełna 17% zadeklarowało, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy zamówiło lub zakupiło przez internet towary, lub usługi do użytku prywatnego. Wygląda na to, że nawet korzystanie z internetowych komunikatorów sprawia starszym trudności. Korzystanie z internetowych usług komunikacyjnych w ciągu ostatnich trzech miesięcy zadeklarowało 18,7% badanych.
Nieco lepiej sytuacja wygląda w grupie wiekowej 55 – 64 lata. Tutaj regularne korzystanie z internetu zadeklarowało już 65,8% badanych. Zakupy przez internet robiło 35,6%, a z komunikatora korzystało 34,4% ankietowanych.
WYZWANIE 4. USŁUGI FINANSOWE W NOWEJ RZECZYWISTOŚCI
Pandemia
Epidemia koronawirusa znacznie wpłynęła na cały sektor finansowy. Jak wskazują eksperci z firmy doradczej Deloitte pandemia COVID-19 była „bezprecedensowym katalizatorem” rozwoju usług bankowych na całym świecie. Zmieniła preferencje konsumentów i sposób, w jaki korzystamy z usług bankowych.
Jak wynika z raportu „Building on the digital banking momentum. How banks could influence customer channel preferences”, dziś co trzeci klient korzysta z usług bankowości cyfrowej znacznie częściej, niż przed pandemią.
Ale czy ten trend będzie można utrzymać również w postpandemicznym świecie?
Badani odpowiedzieli, że prawdopodobnie nadal będą korzystać z udogodnień, jakie dają cyfrowe kanały bankowe w przypadku prostych transakcji, takich jak opłacanie rachunków, dokonywanie przelewów czy sprawdzanie salda. Jednak dla bardziej skomplikowanych operacji finansowych (otwarcie konta, wniosek o pożyczkę, porada finansowa) preferować będą dalej osobiste interakcje, czyli wizyta w oddziale lub rozmowa telefoniczna z konsultantem.
Autorzy raportu wskazują jednak, że istnieje również ryzyko utraty młodszych klientów. Najmniej zadowoleni ze swoich dotychczasowych banków są przedstawiciele tak zwanej generacji Z (18-23 lat). Tak twierdzi 57% z nich. Z kolei zagrożenie zmianą dostawcy usług bankowych najpowszechniejsze jest wśród millenialsów (24-39 lat). Chęć zmiany deklaruje 28% z nich. Co ciekawe najwyższą satysfakcję z usług bankowych wyraziło pokolenie powojennego wyżu demograficznego (56-74 lat) i tzw. ciche pokolenie (75+).
Silver economy
Wraz ze starzejącym się społeczeństwem rośnie siła rynkowa osób, które stopniowo odchodzą z rynku pracy i przechodzą na emeryturę. Wobec tego powstaje konieczność tworzenia produktów i usług w ramach tzw. silver economy, czyli takich, które będą odpowiadać na różne potrzeby osób starszych.
Jest to tym bardziej uzasadnione, bo jak pokazuje już wspomniany wyżej raport Deloitte, podczas pandemii osoby w wieku 56-74 lata przyzwyczaiły się do bankowania online na tyle, że raczej będą to robić również po jej zakończeniu, ze względu na swoje proste bankowe potrzeby. Połowa tej generacji stwierdziła, że woli korzystać z bankowości internetowej, by przelać środki komuś lub na dane konto.
W 2020 roku w Polsce korzystanie z usług bankowości elektronicznej zadeklarowało 22,4% osób starszych w wieku 60-74 lat. To samo badanie GUS (Sytuacja osób starszych w Polsce w 2020 r.) pokazuje również, że niespełna 18% polskich boomersów korzystało z usług administracji publicznej świadczonych przez internet. Największym zainteresowaniem cieszyło się wypełnianie i wysyłanie formularzy. To o tyle istotne, że często logowanie do kont administracji państwowej, na przykład platformy ZUS czy e-pacjent następuje za pomocą profili bankowych.
Wojna na Ukrainie
Kolejnym wyzwaniem stojącym przed sektorem bankowym jest wywołany wojną napływ uchodźców z Ukrainy. Banki już reagują i próbują dostosować swoje produkty i usługi do potrzeb obywateli Ukrainy.
Wśród ułatwień są między innymi oferty, infolinia i obsługa w języku ukraińskim. A przede wszystkim brak opłat za przewalutowanie i przelewy wychodzące i przychodzące między Polską a Ukrainą. Dodatkowymi udogodnieniami są również między innymi uproszczone procedury zakładania konta, brak opłat za ich prowadzenie oraz darmowa wypłata z bankomatów.
23. Banking Forum & 19. Insurance Forum
Jak widać, zmieniająca się rzeczywistość stawia wiele wyzwań przed procesem digitalizacji. Czy jesteśmy zatem gotowi na to, by stać się społeczeństwem 5.0.? Na to pytanie postarają się odpowiedzieć eksperci podczas 23. Banking Forum & 19. Insurance Forum.
Wydarzenie odbędzie się w dniach 21-22 kwietnia 2022 r. w The Westin Warsaw Hotel oraz online.
Szczegółowy program konferencji oraz bilety dostępne są na stronie wydarzenia https://bankowosciubezpieczenia.pl
